ÇİFT BAŞLI BALTANIN SEMBOLİK ANLAMI VE TEBER İLE OLAN İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME.

The hand ax, one of the oldest weapons and stone age inventions of mankind, has a history of approximately 1.5 million years. These hand axes, which have a purpose of being made beyond their functions rather than their functionality, have started to be made-described in a double-headed form, containing an intense symbolism, especially since the Iron Age. The double-headed ax, of which different examples emerged in different civilizations and cultures in the process, has found use in a wide geography as both an object and an element of decoration, first as a goddess, then as a god and king-hero weapon. In this study, the double-headed ax was considered as one of the important symbols (symbols) of the sacred phenomenon in the process of transforming from an image to an object, and at the same time, it was evaluated as one of the most important signs-reflections in intercultural interaction, especially in Anatolia. This article is a hermeneutic and phenomenological study on the relationship and symbolic origin of the double-headed ax, the first examples of which began to be seen in the Prehistoric period, but encountered with different names in many civilizations and cultures of the ancient world. Accordingly, a descriptive methodology based on cataloging the double-headed ax samples was not preferred in the text. Examples of double-headed axes in different cultures are included in the text only to emphasize the incidence and spread of the object-form. In addition, the connection of the double-headed ax with the halberd, which has a special place in Turkish mysticism and especially in Bektashi culture and is defined as the dervish dowry, has been tried to be established in the context of the symbolism emphasized in the article. This article consists of five parts. In the First section, the emergence of the first ax samples and its form, in the Sample section, the double-headed ax samples in different cultures and related cases are mentioned. Symbolic Origin section, the relationship of the double-headed ax form with the sky is tried to be justified. Bektashism and Teber section, this sky-centered symbolic language, in particular the Sufi thought Bektashi belief-phenomenon, the dimensions of the phenomenon shaped by its own practices and its connection with halberd are emphasized. In the evaluation and conclusion, the subject is interpreted with a holistic perspective, especially in the context of the relationship between language, name and meaning, and also, the concept of intercultural interaction with the double-headed ax is emphasized. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

İnsanoğlunun en eski silahlarından ve taş devri icatlarından biri olan el baltası, yaklaşık 1.5 milyon yıllık bir geçmişe sahiptir. Fonksiyonelliklerinden ziyade, işlevlerinin ötesinde bir yapılma maksatları olan bu el baltaları, özellikle Demir Çağı'ndan itibaren yoğun bir sembolizm ihtiva ederek çift başlı bir formda yapılmayabetimlenmeye başlamışlardır. Süreç içerisinde farklı uygarlık ve kültürlerde değişik örnekleri ortaya çıkan çift başlı balta, önce tanrıça, daha sonra tanrı ve kahraman silahı olarak geniş bir coğrafyada hem nesne hem de tezyini bir unsur olarak kullanım alanı bulmuştur. Bu çalışmada çift başlı balta, kutsal olgusunun, imgeden nesneye dönüşme sürecindeki önemli sembollerinden biri olarak ele alınmış, aynı zamanda özellikle Anadolu merkezli olarak, kültürlerarası etkileşimin de en önemli işaretlerinden-yansımalarından biri olarak değerlendirilmiştir. Bu makale, ilk örnekleri Prehistorik dönemde görülmeye başlanan ve fakat eski dünyanın pek çok uygarlığında ve kültüründe farklı adlarla karşılaşılan çift başlı baltanın, gökyüzü ile olan ilişkisi ve sembolik kökeni üzerine yapılmış, sanat tarihi merkezli hermenötik ve fenomenolojik bir çalışmadır. Buna binaen metinde, çift başlı balta örneklerine ilişkin salt kataloglamaya dayalı deskriptif bir metodoloji tercih edilmemiştir. Farklı kültürlerdeki çift başlı balta örneklerine metinde sadece, nesnenin-formun görülme sıklığını ve yayılım alanını vurgulamak için yer verilmiştir. Ayrıca çift başlı baltanın Türk tasavvuf düşüncesi ve özellikle Bektaşi kültüründe özel bir yer ihtiva eden ve derviş çeyizi olarak tanımlanan teber ile olan bağlantısı da, makalede vurgulanan gökyüzü sembolizmi bağlamında, kurulmaya çalışılmıştır. Farklı kültürlerde farklı isimlerle görülen çift başlı baltanın, düalist bir anlayışa bağlı olarak ortaya çıkmış kutsal bir form-nesne-savaş aleti olarak yorumlandığı bu makale, genel hatlarıyla beş kısımdan müteşekkildir. İlk Örnekler kısmında, ilk balta örneklerinin ve formunun ortaya çıkışından, Örneklem kısmında, farklı kültürlerdeki çift başlı balta örneklerine ve ilişkili olduğu olgulara değinilmiştir. Sembolik Köken adlı kısımda, çift başlı balta formunun gökyüzü ile olan ilişkisi gerekçelendirilmeye çalışılmıştır. Bektaşilik ve Teber adlı kısımda, bu gökyüzü merkezli bu sembolik dilin, tasavvuf düşüncesi Bektaşilik inancı-olgusu özelinde, olgunun kendi pratikleriyle şekillenen boyutları ve teber ile olan bağlantısı üzerinde durulmuştur. Değerlendirme ve Sonuç kısmında konu özellikle, etkileşim ve dilisim- anlam ilişkisi bağlamında bütüncül bir bakış açısıyla ele alınarak yorumlanmış ve çift başlı balta ile kültürlerarası etkileşim kavramı üzerinde durulmuştur. [ABSTRACT FROM AUTHOR]