Sosyal Bilgiler Dersinde 'Duyarlılık' Değerinin Etkinlikler Yoluyla Kazandırılması: Nitel Bir Araştırma

Küreselleşme olgusunun ortaya çıkışıyla birlikte derinden etkilenen yaşamımızın,ahlaki ve manevi değerlerini kapsayan insani boyutunda, birçok değişimin süregeldiğini görmekteyiz. Yeni yetişen nesiller beslenme, eğitim ve sağlık hizmetleri açısından geçmişe kıyasla daha iyi bir duruma gelmişlerdir. Fakat bunun yanında pek çok ahlaki sorunla baş başa oldukları da bir gerçektir. Ortaya çıkan bu sorunlar karşısında eğitimin önemi giderek artmaktadır. Toplumların karşılaştığı bu ahlaki ve manevi değer sorunlarının çözümünün eğitimde aranmasının ardından özellikle son yıllarda değerler eğitimi kavramı popüler olmuştur. Ülkemizde 2004 yılında başlanan son program değişiklikleri ile birçok derse ait öğretim programında değerler eğitimine yer verilmiştir. Ülkemizde öğrencilere, hayatları boyunca kullanacakları bilgi, beceri ve değerlerin önemli kısmı ilköğretim okullarında okutulan Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi dersleri yoluyla kazandırılır. Bu nedenle Sosyal Bilgiler dersi, ilköğretim okullarında yer alan en önemli derslerden biridir. Son yayınlanan Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı incelendiğinde değerler eğitimine çok önem verildiği gözlenmektedir. Çünkü bu ders çocuğun toplumsallaşması adına önemli görülmekte ve vatandaşlık eğitiminde bir araç olarak kullanılmaktadır. Daha önce yapılmış olan araştırmalardan, ilköğretim sosyal bilgiler derslerinde gerçekleştirilen değerler eğitimi uygulamalarının yetersiz olduğu, öğretmenlerin değerler eğitimini bilmediği ve ders kitaplarının da bu konuda eksik olduğu anlaşılmaktadır. Son yayınlanan sosyal bilgiler programı değerler eğitimi açısından oldukça işlevsel ve yeterli gözükmektedir. Ama bu kâğıt üzerinde kalmakta, uygulamada eksiklik ve aksaklıklar devam etmektedir. Bu eksiklik ise ancak uygulamalı araştırmalarla giderilebilir. Bu nedenlerden dolayı bu çalışmada -hem geçmiş sosyal bilgiler programlarında, hem de yeni programda önemli görülen- "duyarlılık" değerini kazandırmaya yönelik hazırlanan etkinlikler ilköğretim altıncı sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. Bu çalışmada nitel araştırma desenleri içinde yer alan "eylem/aksiyon araştırması" (Action Research) kullanılmıştır. Eylem araştırmalarında uygulama içinde yer alan bireyler kendi doğal ortamları içinde uygulama sürecini doğrudan gözleyebilme, sürece uygun veri toplama yöntemlerini belirleyebilme (bireysel/grup görüşmeleri, doküman analizi gibi), toplanan verilerin analizi sonucunda ortaya çıkan bulgulara göre yeniden veri toplama gibi kararları esnek bir yapı içinde alabilme olanağına sahiptirler. Araştırmanın çalışma grubunu Düzce ili Gümüşova ilçesi Fatih İlköğretim Okulu'nda öğrenim gören 21 altıncı sınıf öğrencisi oluşturmuştur. Çalışma grubunda yer alan 21 öğrencinin 11 tanesi kız, 10 tanesi ise erkek öğrencidir. Araştırmanın çalışma grubu seçilirken amaçlı örneklem yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmada veri toplamak için görüşme ve doküman analizine başvurulmuştur. Görüşme formları ve etkinliklerin uygulanması sonucu elde edilen çalışma yaprakları doküman analizine tabi tutulmuştur. Elde edilen dokümanlar nitel içerik analizine tabi tutularak kodlara ve kodlardan da temalara varılmaya çalışılmıştır. Araştırma sonucunda, duyarlılık değerine ilişkin elde edilen verilere bakıldığında ön görüşme ile son görüşme sonuçlarında belirtilen söylem sayıları arasındaki büyük fark göze çarpmaktadır. Bu farkların duyarlılık değerine ilişkin bütün alt boyutlarda ortaya çıktığı görülmüştür. Araştırmanın neticesinde elde edilen sonuçlar, değerler eğitimine yönelik yapılan etkinliklerin öğrencilerin farkındalık düzeylerini geliştirdiğini göstermektedir.