FATIH SULTAN MEHMED DÖNEMİ BANISI: RUM MEHMED PAŞA’NIN YAPILARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Fatih Dönemi vezirlerinden Rum Mehmed Paşa’nın kökeni hakkında kesin bir bilgi bulunmamakta, dönem kaynaklarında birbirinden farklı malumatlara yer verilmektedir. Hakkında en yaygın söylem; zulüm eden bir vezir olduğu üzerinedir ki tartışmalı siyasi kimliği tarih yazınında bu söylem üzerine inşa edilmiştir. Rum Mehmed Paşa kısa süreli siyasi yaşamında, Osmanlı Mimarlığının gelişim evresinde azımsanamayacak değere sahip olan yapıların baniliğini üstlenmiştir. Fatih dönemi vezirlerinden Mahmud Paşa ve İshak Paşa’nın ardından en çok vakfiyeye sahip olan vezirdir. Üsküdar, Tire ve Bademiye’de olmak üzere üç cami, üç hamam, üç medrese, imaret, çarşı, bedestenler ve bir su kemerinin baniliğini üstlendiği bilinmektedir. Söz konusu yapılardan Üsküdar’da inşa edilen Rum Mehmed Paşa Cami ve Türbesi, Tire’de ismini taşıyan cami ve türbe, Üsküdar’daki külliyesine gelir sağlaması için inşa edilen Manisa Bedesteni 15. yüzyıldan günümüze ulaşan yapılarıdır. Ancak Rum Mehmed Paşa halka ihanetle kayda geçen siyasi hayatında menna’ın lilhayr, hayır engelleyici olarak anılmıştır. Bu bağlamda bani kimliği ihtilaflı siyasi aktörlüğünün gölgesinde kalmaktadır. Bu çalışmada, Fatih döneminin hayır bilmezliği ile tenkit edilmiş vezirinin eserlerine yer verilmektedir. Çalışma; Rum Mehmed Paşa’nın inşasını üstlendiği ve günümüze ulaşabilen yapılarına odaklanmakta, söz konusu yapıların plan, kurulum ve tezyinatı ele alınmaktadır. Çalışma sonunda; Rum Mehmed Paşa’nın ulaşılabilen/erişilebilen tartışmalı yaşam öyküsünün yol göstericiliğinde; yapı ve siyasi kimlik arasındaki bağ tartışılmaktadır.