İlahiyat Eğitiminde Disiplinlerin Amaç ve Muhtevaları: Akademisyen Görüşlerinin Nitel Bir Analizi

Bilindiği gibi üniversitelerin temel fonksiyonları araştırma, öğretim ve bilginin toplumsallaştırılmasıdır. Öğretim, genellikle belirli bir program çerçevesinde yürütülmekte olup, bu programlar öğrencilere bilimsel bilgi edinmeleri, kişisel ve profesyonel yetkinlikler kazanmaları için çeşitli hedefler belirlemektedir. Öğretim programları; Bologna bilgi sistemine göre belirlenen amaçlar, kazanımlar, çıktılar, muhteva, kaynaklar, yöntem ve teknikler ile ölçme ve değerlendirme unsurlarını içermektedir. Bu unsurlar bir bütün olarak düşünülmeli ve birbirleriyle uyum içinde olmalıdır. Özellikle amaçlar, kazanımlar ve çıktılar ile muhteva arasında güçlü bir bağlantı vardır, çünkü bu unsurlar programın temel hedeflerini ve içeriğini belirlemektedir. İlahiyat Fakülteleri örneğinde, ders programları genellikle ilgili anabilim dalları tarafından hazırlanmakta, bu da ilgili disiplinin öğretim amaçlarının ve muhtevasının, o disiplini öğreten akademisyenler tarafından belirlendiği anlamına gelmektedir. Bu şekilde, öğrencilere belirli bir alanda derinlemesine bilgi ve yetenek kazandırmak için özenle hazırlanmış ders programları sunulabilir. Bologna sürecinde de öğretim programlarının kalitesini artırmaya yönelik bir yaklaşım sergilemektedir. Bu araştırmanın amacı İlahiyat müfredatlarının ilgili disiplinlerin akademisyenleri ve akademik kurulları tarafından geliştirilmesi nedeniyle, bu akademisyenlerin kendi bölümlerine/disiplinlerine ait derslerin müfredatlarını geliştirirken hangi hedef ve içerikleri belirlediklerini ve bu unsurların Bologna ders bilgi paketiyle uyumunu tespit etmek ve bunların üniversitenin hangi işlev/işlevlerine yönelik olduğunu değerlendirmektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi tercih edilmiş ve durum çalışmasına göre desenlenmiştir. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden tabakalı amaçlı örnekleme modelinin kullanıldığı bu araştırmanın çalışma grubunun seçiminde akademisyenlerin yüksek din öğretim sürecinin yürütücüleri olması ve programın işleyişinde baştan sona görev alması etkili olmuş, bu kapsamda tarihsel tecrübeye ve diğer İlahiyat fakültelerine öncülük edebilecek potansiyele sahip olan Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden her bir akademik disiplinden birer akademisyen olmak üzere toplam 19 kişinin yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak görüşlerine başvurulmuştur. Veri çözümlemesinde betimsel ve içerik analizi birlikte kullanılmış; verileri depolama, düzenleme ve yeniden sınıflandırma aşamasında kolaylık sağlayan MAXQDA 2020 analiz programı tercih edilmiştir. Araştırmanın bulgularına dayanarak çıkan sonuçlarda Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi akademisyenlerinin, kendi disiplinleri çerçevesinde ders programlarındaki amaç ve muhtevaları belirlerken olası problemlerin önüne geçmek adına Bologna bilgi sistemi ve fakülte vizyon-misyonu ile eş zamanlı olarak yürütmekte olduğu anlaşılmıştır. Bu koordinasyon sürecini gerçekleştirmesinde köklü tarihi ile birlikte ilerleyen deneyimli akademisyen kadrosunun etkili olduğu söylenebilir. Her ne kadar bu bulgulardan bir genelleme yapılamasa da çalışma; İlahiyat eğitiminde hedeflenen amaç ve muhtevanın, programın Bologna sistemi ile dengeli şekilde ilerlemesindeki önemine ve akademinin meslek elemanı yetiştirme fonksiyonuna dair veriler sunmaktadır.