Türkçe Öğretiminde Metin Türüne Uygun Okuma Eğitimi

Okuma; geçmişten günümüze seslendirme, anlama, kavrama ve yapılandırma ile ilişkilendirilerek tanımlanmıştır. Günümüzde ise okuma, üstbilişsel bir süreç olarak nitelendirilmekte ve bu süreci denetlemeyi temel almaktadır. Yetkin bir okurdan beklenen, belirli bir okuma amacıyla metne yaklaşıp okuma eylemi süresince artalan bilgilerini işe koşarak metne özgü yapıları anlamlandırabilmesidir. Bu yetkinlikler de metin türüne özgü üstbilişsel okuma stratejilerini işletmeyi gerektirir. Farklı üstbilişsel okuma stratejileri farklı okuma yöntem-teknikleriyle uygulanabilir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, metin türlerine uygun üstbilişsel okuma sırası stratejileri ve okuma yöntem-tekniklerini ilişkilendirip etkinlik önerileri sunarak okuma eğitimi için ders araç-gereci gelişimine katkıda bulunmaktır. Yazınsal ve bilgilendirici metinlerin özelliklerini yansıtmaları ve ders kitaplarında sıklıkla kullanılmaları nedeniyle araştırmada, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme bağlamında öykü, şiir ve makale türleri ele alınmıştır. Betimsel bir araştırma olan çalışmada Dilidüzgün, Çetinkaya-Edizer, Ak-Başoğul, Karagöz ve Yücelşen (2018) tarafından hazırlanan metin türü bağlamında üstbilişsel okuma sırası stratejileri ile okuma yöntem-tekniklerinin ilişkilendirildiği çizelge kılavuz olarak seçilmiştir. Çalışma sonucunda araştırma kapsamına alınan üç metin türünün, okunma amacı doğrultusunda üstbilişsel okuma sırası stratejileri ile okuma yöntem-tekniklerinin kullanımı bağlamında ortaklıklar ve farklılaşmalar taşıdığı bulgulanmıştır. Bu ortaklık ve farklılaşmalar doğrultusunda belirtke tabloları hazırlanmış, etkinlikler belirtke tablolarından yola çıkılarak oluşturulmuştur. Oluşturulan bu etkinlikler, öneri niteliğinde olup uygulamalı çalışmalarla genellenebilirliğinin artırılacağı düşünülmektedir.