Соціально-етичні портрети представників духовенства в Новгородському першому літописі

Socio-Ethical Portraits of Representatives of the Clergy in the Novgorod First Chronicle The article is devoted to the reconstruction of the corpus of socio-ethical portraits of representatives of the clergy (преставися блаженыи митрополит, боголюбивым архиепископомъ Феоктистомъ) in the Novgorod First Chronicle. As examined, the chronicle entries of the eleventh–thirteenth centuries contain portraits of eleven clergymen – metropolitans of Kyiv and Novgorod, archbishops, bishops, abbots (Stephen Domesticus, Sava Grechin, Cyril I, Niphont, Anthony, Martirii, Arsenii, Theoktist and others). The study established that the use of laudatory epithets is a way of expressing the political position of representatives of the secular and ecclesiastical authorities. The author’s self-awareness of the chronicler, his desire to express his own opinion, without going beyond the canons of chronicles and norms of literary etiquette, found manifestation in the use of epithets. The degree of objectivity of the annalistic assessment and the degree of etiquette in the use of epithets next to the names of real historical figures have been examined using a combination of linguistic analysis with historical and cultural analysis, taking into account historical facts. Społeczno-etyczne portrety przedstawicieli duchowieństwa w Latopisie nowogrodzkim pierwszym Artykuł jest poświęcony rekonstrukcji korpusu portretów społeczno-etycznych przedstawicieli duchowieństwa (преставися блаженыи митрополит, боголюбивым архиепископомъ Феоктистомъ) w Latopisie nowogrodzkim pierwszym. Jak ustalono, zapisy kronikarskie z XI–XIII wieku zawierają portrety jedenastu duchownych – metropolitów kijowskich i nowogrodzkich, arcybiskupów, biskupów, opatów (Stefan Domestyk, Sawa Greczin, Cyryl I, Nifont, Antoni, Martirij, Arsenij, Teoktyst i in.). W toku badań stwierdzono, że stosowanie epitetów pochwalnych jest sposobem wyrażania stanowiska politycznego przedstawicieli władzy świeckiej i kościelnej. Samoświadomość autora kroniki, chęć wyrażenia własnego zdania bez wykraczania poza kanony kronikarskie i normy etykiety literackiej przejawiają się w stosowaniu epitetów. Zbadano stopień obiektywizmu oceny kronikarskiej i wymogów etykiety w wyborze epitetów przy imionach rzeczywistych postaci historycznych, łącząc analizę językoznawczą z analizą historyczno-kulturową, z uwzględnieniem faktów historycznych.